In ‘Zen and the Art of saving the planet’ (Thich Nhat Hanh, 2021) wordt beschreven hoe luisteren een sleutel is tot samenleven. Als je goed oplet hoe mensen op elkaar reageren, hoe anderen op jou reageren en anderen op jou, dan merk je hoe waar dat is. Iedereen wil gehoord worden. En vaker dan soms gaat dat niet om dat wat er hardop gezegd wordt. Luisteren gaat verder dan horen met je oren. Luisteren is drievoudig: verstaan wat er hardop gezegd wordt, verstaan wat er niet hardop gezegd wordt én de onderliggende boodschap of vraag verstaan.
Deze manier van luisteren verbindt. Dit is luisteren met aandacht, met liefde. Ruimte geven, een veilige ruimte geven, aan de ander, om gehoord te worden. Die ruimte hebben we allemaal nodig. Voor onszelf én om het aan anderen te kunnen geven. Gehoord worden geeft de rust en energie om anderen te kunnen en willen horen.
En gelukkig kan je luisteren leren. Door het te oefenen. Ook dat staat beschreven in ‘Zen and the art of saving the planet’. En op veel andere plekken, trouwens. Je kan het oefenen door mindfulness-oefeningen te doen. Luisteren naar jezelf, voelen wat er te voelen valt, zonder er iets van te vinden, is een goede start. Luisteren naar de wind, de vogels of het water helpt ook. Al luisterend wordt je er handiger in en word je ook beter in luisteren naar andere mensen.
Luisteren naar andere mensen, echt luisteren, zoals hierboven beschreven, vraagt aandacht doordat er altijd ruis op de lijn zit. Ruis in het verwoorden van de bedoelde boodschap, want lang niet alles wat we denken en vooral voelen laat zich makkelijk in woorden beschrijven die de lading dekken. Ruis in het overbrengen van de boodschap naar de ander, want er kan vanalles in de omgeving in de weg zitten; dingen die de aandacht weg trekken van de boodschap en dingen die de boodschap moeilijk of niet te verstaan maken, zoals andere (harde) geluiden. En als de boodschap dan – ondanks de ruis bij de verzender en ondanks de ruis in de reis van de boodschap van de verzender naar de ontvanger – hoorbaar aan is gekomen bij de ontvanger, kan ruis alsnog het luisteren en verstaan hinderen. In de ontvanger zelf kan diens aandacht namelijk ook getrokken worden door andere zaken en kan de boodschap ook overstemd worden door andere (harde) geluiden.
De ruis bij het ontvangen is precies waarom het oefenen van luisteren zinvol is. Zodat je meer controle krijgt over je aandacht en er voor kan kiezen om met volle aandacht naar iemand te luisteren, zodat die zich echt gehoord weet en voelt. Het mooie is dat je de ander daardoor meestal ook beter gaat begrijpen. Én, door het luisteren naar anderen te oefenen, word je ook weer beter in het luisteren naar jezelf en het verwoorden van je eigen boodschappen. Door te oefenen met luisteren, word je interne noise-cancelling sterker. Door te luisteren, leer je jezelf en de ander beter kennen. Dat verbindt.
Samenleven gaat soepeler als we onszelf en elkaar beter begrijpen en als we onze taal handiger kunnen gebruiken. En dat begint dus met leren luisteren naar wat er echt leeft in onszelf, om ons heen en in anderen. Zodat we elkaar begrip kunnen geven, voordat we het vragen.
Iets met oogsten wat je zaait, onder andere in onderwijs.
